Mita VCD & DVD

Disc ji keneng sambutan Perayaan Ucapan Syukur Kenyah Badeng Sarawak yang julung kali di adakan di Kpg Badeng Data Kakus pada December 2004. VCD RM10.00, DVD RM15.00. Kelo'? e-mail ke' renius@smc.gov.my @ raulrens@yahoo.com








Mengandungi Perayaan Hari Krismas 2007. SIB Long Dungan, Belaga. Perayaan Hari Krismas Long Dungan mungkin perayaan je' paling ngebaya' ida ti ka bane', oban ngening-ngening dau re bada' ke' Senep ngan Apau dau re ke tai. VCD RM10.00, DVD RM15.00 Kelo' ? email ke' renius@smc.gov.my












Disc ji memaparkan Perayaan /Pesta Kebudayaan Borneo. Ia khusus memaparkan penglibatan lepo' ilu Kebana ngan OUNA terlibat dalem persembahan ka' Dataran Sibu sio' tanggal 29 Jun 2008. Kancet Lasan, Datun Julut, Liko dado' ngan melalo'. VCD RM10.00, DVD RM15.00. Kelo' ? email ke' renius@smc.gov.my

Taban Tradisi Kenyah Badeng

1. Tuko’ – Ala’ wek paku tela’o, metun ngan nak ke’ tuko’ ja ngan mok mali pe ilu mesa’ atau metun nak kidi apan e mema tuko’ ja.

2. Sio’ Senun Teniken – manyap ke’ luten atau meladang.

3. Suwat – Boka du suwat saena-a’ du mekun (pepana malat baing ngan necu mekum malat ja neng suwat ja apan ne nteng da-a’. Un pe ca la-a’ man penteng suwat ja ne metun lia kelai pekelet ngan ano koden/lipun ja ilu nak kidi.

4. Dadem – Ala’ petu babui pekelet ngan songai keriut ja ilu nisep. Betoka Setung de’ lepa du

puang pe ca du nelang taban dadem. Silu osa’ ca du mekeh-mekeh ngan nelang ia ja

du nisep kelina’ dadem. Udu aka peli’en (timai tung ngan pute’ piu udu ja), du

ngeloco ngan nisep telang e. Aka Padem(meden le dau aka ja) ca du oyan kelina’

dadem.

5. Sakit Sengim – Du cuk ida ken katang. Du pepana pak peti nak dempau ba-a loten oja du

nak kenta’ pat ja ngan ja’ sakit sengim ja ken dempau e.

6. Sakit Dadem Malaria – Ngesi ida man tung bua’ leset. Mekeh tana’ atang da’ bala,
nak songai kelet e ngan nisep.

7. Sakit Batek – a) Ngeloco tung belenta’ alo’ nak songai kelet ngan nisep .
b) Metun kulit kayu Ampan Laran, melo’ ngan nisep telang e.

8. Sakit Batek Da-a’ – Metun lia berung, nelang, nak pe apo ngan osen kidi oja nisep.

9. Sakit Batek Ngelabub – Ala’ ano pa-a, ilu nelang mulun le, ja ilu mi-it ke’ batek ja’
ngelabub ja.

10. Tuduk Nyema-at – a) Metun atuk mata’ nak kidi.
b) Ala’ pulut wai seringan nak kidi.
c) Ala’ dule’ tebun ngan temengang pe sokat pakai. Mekeh-
mekeh nak kidi.
d) Ala’ umpun laki na’ kidi, se’ ja nteng dalau ja ne ja badu
nak pe tuduk ja bisa’ ale’.
11. Sakit Tebaken pa’ Anak – Ala’ kisiu, pesak, mutun pen re, ja ilu mema-mema nak ke’
tebaken pak anak.

12. Sakit Datan – Ngeleput man langan odep (keluin amin odep ilu ngelo-ong). Nta du
sebarang ngeleput ja. Mesti je’ sakit datan ja nta tisen du de’ ngeleput ia. Du
nyengau man tengesang le tai du ngkin de’ datan da masat oja ilu nekena ne
cuk je’ ke ngeleput ia ja mabang ka’ long pamen kajo’ te, baru e berkesan.

13. Sakit de’ du nta tisen punca – Mengin kelonan de’ un taban baca. Ida mi-it apo,
ngelutiu ala’ cen osa sau sakit kelonan ja. Nongkat bali
sakit ngan nak lewa boka penyala’ ngan cuk bali da tai
kelap.

Liaison Officer During Borneo Cultural Festival 2008

Time jadi Liaison Officer/Pegawai pengiring kumpulan tarian dari Sintang, Kalimantan, Indonesia. Antara yg best betul ialah bawa diaorang makan di restoran, Hotel, melawat bandar Sibu dan sebagainya.

Kenyah Badeng 1985 - 2008

Kajian Lepo’ Kenyah Badeng 1985-2008.

Dalau oman 1985 re, un ca kajian du ti ke’ ilu Badeng de’ ngelepo’ ka’ alo Baliu, sangat alo baliu te ngan de’ ca.
Badeng Long Geng un 894 usa, Lg. Dungan kira-kira 1180 usa, Long Busang 388 usa mudip ka’ daerah Belaga, Badeng de’ mudip ngan kayan ka’ Menjawah un kira-kira 100 usa. Jumlah Keseluruhan Kenyah Badeng dalau ja re jane kira-kira 2562 usa. Boka le tebulong ngan Kenyah de’ ca laa memang un kado’. Dau du bada’ Kenyah lebih kado’ cen oo lepo’ de’ ca ka’ Daerah Belaga. Lepa tergugat ne dau lepo du de’ man saup ka oban re tisen ilu kenai tisen sekolah, politik ngan monan saup kida.

Un tading oman 1985 re, jane tading tai lepo ilu oyan oma ka’ Kakus. Ading-ading nta perintah oba’ilu tai buau ka. Tapi oban kuun lepo’ ilu lepa ngoma ka, nta ne ida oba’ nai kelap cen ja laa. Un oma 1987 re un 270 pemanak lepa ngelepo’ ngan sambut Krismas ka’ Kakus. Dalau ja re un toyen ale’se’ anak sekolah tai sekolah ke’ Belaga. Ida bak baa ida ke pebeli ka’ Belaga. Ida nak janan cen Kakus tai ka Sg. Sanan 4 jam masat ngau ngan pekau togan ale’ tai du. Kado’ lematek ngan todo ka-ang pe palai tai.

Ilu Badeng un lebih setengah pengekado’ le nai kelap daerah Belaga. Memang kelo’ nai meta tana’ oban nta sanggup pinjam tana’ Sekapan singket oman. Pit pela-a kado’ kelau pe ka.

Un tepo-o, tai petat co’ne ilu ngan Masyarakat le Kenyah Badeng ka oban tai kelap daerah Belaga. Dalau le ka’ Daerah Belaga ka ading re, un tebelumlo’te ilu ke ponan saup ngan du ka oban le kado’ cen oo bangsa de’ ca. Tapi un dalau ja re, nta lepe un kelonan de’ ilu ke arap ponan saup ja ngan du oban lepo’ le tapa keneng sekolah. Beng baya’-baya’ pen du ne ilu. Masa’ juko’ pe de’ man saup da dalau ja re penco sokong ngan cuk ilu tai buau ka Kakus dalau ja re tain? Juko' palai milu maan ale' oyan kad ngan sorat beranak tain? Baan-baan oban du politik ilu Kenyah Badeng ne tain? Memang lan ale' dau senganak le Apui bada' dalem ucapan ne dalau du Kebana ke' Lg. Busang 2006 re.

Ilu nai ka Kakus, Daerah Tatau ne, keriut pe ilu ka. Nta pe ilu sokat ke ponan Saup ngan du ka oban le keriut. Keneng arena politik nta ne ilu un tebelum ke’ daerah ja oban le lepa tisen ilu keriut. Tapi je’ paling penting ilu nai ka Data Kakus jane ilu un tana’ kekal pa kenai su, su siku ngan su lep le baya’.
Kumin se’ le ponan saup ngan du keji la oo? Mutu ke’ Kebana? De’ Lata’, De’ mpau sekolah milu?..

KUMIN OBAN KETAI LE BADENG? YA PE ILU LEPA KENYAH.

Eh e’ Oyan Ngadan bangsa Badeng milu?

Bangsa Badeng merupakan ca etnik minority ka Sarawak. Tapi un le tisen kumin oban le tai ngadan Badeng?

Mengikut dau cerita kelonan Lata’ bada’ tepun le, ilu tai un ngadan Badeng oban Jonan je’ mile’ 16 osa panyen tiga lepo’ Kenyah ka’ lepo’ Jamuk dalau re sio’ pudo’ ka. Dalau re ramei oo ajau, lepo’ Jamuk un sio’ sakit layu oban kuun Paren de dalau ja jane Lenjau Laing tai ngkin ida sala’ man adet.

Dalau 16 osa Panyen tiga (8 laki ngan 8 leto) lepo’ Kenyah ka’ Jamuk tai mecun Jonan man re mema tepu ja, pelapa e nga-ang ngan ngkin ida madang tai ka Alo Iwan. Ka ne bali Jonan ja oyan ngadan long ja’ kata re ka jane “Long Badeng Buleng osa”. “Tiga sae’ dalem osa, Long Badeng Kua’, tiga pabe’ pola upa’, tega sae’ kua’ jata’ “ meka dau jonan ja pisu bada’ ngadan long songai kuko’ e aung ida. Cen ji ne juko’ le nak ilu Kenyah Badeng pabe’ naki ne odai. Juko’ du koma dau Badeng ne jane bangsa tenile’ oban re mela Panyen Tega.

Badeng mela panyen tiga un tega se’ re man lepo’. Nta beng de’ paren tua’ un kuasa ke’lepo’. Ida sebagai lambang tua’ oban mung de’ pengelata’ lepo’ ngan de’ du ngening dau isu tua’ le de’ man palan adet le pabe’ nai le ka’ Data Kakus .

Isu Selama Kenyah Badeng

Un dalau te’ ngening dau de’ Lata’ petira ka’ kakus oman 1989 re, ida pekatuk lepo’ keneng jo udip. Un ca je’ ake’ nawai lan jane isu selama le ka-ang ilu. Dau kelonan lata’, nta tiga le ngoro nira’ neng du. Ilu jaga’ le tira’ le je’ nai cen pak le dau re keja.
Un dau e’keja , u tira de’ ngoro tain? de’. Oban petekoleng ngan dalem ale’dau isu de’ lata’ petira’.

Dalem adet ilu Kenyah Badeng, da’ lata’ bada’ isu le numun ca jane jaga’ isu boka le tai kejaie ngan du. Mengikut dau serita kelonan lata’ sena-a’ bada’, anak dumit nta sokat tai kejaie ngan kelonan de’ lata’ udip neng ida. Ida ngempe’, ngoko, ngepui ngan nyeken kelonan de’ lata’ neng ida. Kelonan de’ lata’ udip laa, ida nyadin, nganak ngan ngesu de’ iut udip neng ida. Un pe palai de’ dumit udip, senteng nyadin, nganak ngan ngesu da’ lata’ udip neng ida oban tenoyan cen tepun re.

Dalem zaman ilu mudip naki, mung isu selama le un tai damo ne. Kadang pe ilu ngata ngoko ngan ngepui du. Je’ masih pali dau ilu pakai naki jane Oko, Amai, Mpe’, Pui, Baro/Toyang ngan Su. Nta ne ilu pisu Seken ngan Sadin laa oban le penco pisu ngadan re kua’ ngan alo’.

Perlu pe ilu tisen kumin oban le ke pisu kelonan da’ kaeng ilu. Apan anak le baya’ nta tai lopau kidi. Oban mengikut kajian e’ un lebih korang 88 peratus isu le Badeng un pekelet ngan anun alo’ odai setakat ji. Boka le ke oyan ca sorat atau ucapan mesti un dau kelet isu alo’ kidi, apalagi 50 oman te’ tai ki oo.

Kaie ake’ senarai isu selama le boka le petego’ ngan kejaie ngan du.

Isu neng du ngan translate te.

Senganak - Ja ne anak mpe’ le atau anak de’ pepade’ ngan Amai ngan We’le. Un dau le pisu ida jane “empe’ da” (sepupu)

Mpe’ - Ja dau le pisu de’ pepade’ ngan Amai ngan We’ le boka re ca’ muat. Tai re mukun ilu ngepui ne ida.

Pui (1) - Ja dau le pisu senganak toa le de’ mukun.

Pui (2) - Boka le nta tisen ilu oban pemung tepun ngan ca kelonan da’ lepa un anak, ngan anak e mencam kise’ ngancau, senteng pe ilu ngepui ia. Juko’ du koma tai nyelao pui.

Oko - Ja dau le pisu toa Amai ngan We’ le.

Toyang - Ja dau le pisu da’ kua’ udip petoyang ngan le.

Su - Ja dau ca kelonan pisu anak de’ anak.

Su Siku - Boka ca kelonan lepa un Su, ngan Su e ja nganak la’-a, anak Su e ja ne Su Siku.

Su Lep - Boka ca kelonan lepa un Su Siku, oja nganak pe Su Siku ja la’-a, anak Su Siku e ja ne Su Lep.