Udip Kenyah Ka’ Jamuk Sena-a'
(A). Da’ Tai Buau Ka’ Jamuk
Anye’ Laing dau man ida. Uyan nida uma’ ka’ Alo Jamuk ne. Tego’ o-o ajau e, ida pekuga cuk da’ muat tai naet da’ sakit bekayen da’ ida napa didai re. Tai re abe’ ka’ lepuun lepo’ re, ta’en kelunan da’ sakit bekayen da muat magat uko’ baen du da’ nta sakit re. Pelapa dau re ke na’ ukum mida, ngan ke nepai ida ule’ ka’ lepo’ bio’. Kedau Temudang Ului, “ Nta em ngitin kena’ ukum. Uban o-o ajau ji, beng kenai me’ pat ne.” Ule’ ne kelunan da’ tai nepai ida da. Petira’ ne ida pat da’ du napa buau da. Pekimet ke tai buau dau re. Uyan oma iut ne dau re uman ja. Uban re malap ke sebien du kenai ala’ ida. Penco pukeh ne ida buau lepa re majau.
Nai du kala’ ida buau cin Jamuk, naet, lepa kelap ne uban re. Pabe’ na’ki ne du nta tisen kata ketai kelunan di. Uban ketai keline’ re du tai tego’ baya’ ne, ja ne tahun 1962 ka’ Matarang, Belinau Indonesia. Ka tene uban keline’ Lepo’ Temudang Ului ne baya’ ne. Kado’ lene dau kelunan di udai. Tai te dau re 90 lubang amin. Kua’ kua’ dau isu re ngan Badeng bio’ baen dau da’ uban tai tego ida dalau ji. Udip Anye’ Laing ne, bang nai kado’ lene du ka’ Alo Jamuk ne. Du perai Anye’ Laing ne la’a. Ja’ anak dau du na’ saliu ia. Ngadan ja’ anak, Lenjau Anye’. Tiga pe udip lepo’ dalau ia man lepo’. Kuda perai Lencau Anye’, kesua’ pe Dian Bilung ne la’a saliu ia. Tiga lo’te udip lepo’ dalau ji.
(B). Udip Nading Tai Pale’ Ka’ Jamuk
Koda perai Dian Bilung ne la’a. Bete’ pe ja’ sadin, Selung Bilung saliu ia. Beng nai kapan lene kelunan dalau ji man ida. Kenuen dau kado’ Jamuk dalau ja, saleng dau langit dempau belubung uma’ re ngan dempau lepo’ re. Un dau layan Selung Bilung ji man ida, buka un dau re petira’, kanun da’ mencam-mencam te dau ketai e ngkin du petira’. Uban e ke ala’ pengencam du mung ngan cuk du pepo ke pekimet ngan e. Uban lan re kado’. Un dau ca pegawa’ bio’ re, ngadan e, Lenjau Laing. Ia pekabi lan ne dau Selung Bilung ne. “Adi meki se’ kelunan ji. Adi ngelipau kiran sepa’, sa’ep jako’, bumput siai ngan linta’ tepu e.” Meka dau e pekabi Selung Bilung ne.
Tai denga ja abe’ kata Selung Bilung, pelapa Selung Bilung ne tai petego’ ngan Lenjau Laing ne. Kedau Selung Bilung ne mia, “Tuman pe’ nai meki de’ uban e’ kelo’ ilu ke pekeliwa. Uban sukat teka’ pengelelat te’ ne ji. Juko’ iko’ tepe ngkang tepat ading bane’?” Dau Selung Bilung neng Lenjau Laing. Dau Lenjau Laing mipa ia, “Tiga pe. Ja to pui da. Uban tai o’ ke lelat lo’te ji ne.” Tau ji ne dau redo pesaliu. Lenjau Laing ne dau toa lepo’ re dalau ja. Dau lepo’ bio’, nta re uba’ Lenjau Laing ne. Mung du uba’ panyae’ Selung Bilung ne. Kelunan lata’ nta uba’ Lenjau Laing uban cen kise’ kimet e. “Midan le ta’en se’ kimet kelunan ji mala’ ilu lepo’?” Meka dau isu du selem. Un tepo-o, nta re mencam kumin uban Selung Bilung ja’ na’ pengaren mia.
(C). Pengeman Lenjau Laing
Dalau tego’ pengeman Lenjau Laing ne, ca uman ja’ tading e man lepo’, o-o ajau ja ne tading ida dalem pengelepo’ re lien bio’. Dapit dipa batang nanga ida palu. Kedua uman ne man ida, un dau o-o ajau dalau tego’ re lien, un lepo’ kado’ kelo’ ke ngadet anak da’ nai neng uman ja. Dau Lenjau Laing ne, “ Nta tepat ke ngadet ja. Tusa teka’ le lien. Bang pegayeng penco ne tepat side’.” dau e. Nta ne ida ngadet o-o ajau ja. Pegayeng penco ne ida la’a. O-o ajau ja pela’a, nta peh ngkin ida ngadet la’a. O-o ja, bali ja’ mipa ida, nta uba’ ida muau neng adet re.
Un dau Bali da’ mipa ida, “Bura lene anak em da’ dalem dua oman di o-o. Ke matai layu re o-o. Nengayet nem na’ liwa me bali. Apan nem nta tai tasa’.” Nai Lenjau Laing ne ngening dau isu bali dayung. Pelapa dau e mipa, “Buka meka dau em sebila’, tekep ne me’ ala’ buin singket mata tek te. Man me’ meliwa tilo me’ laki ngan piung leto. Uban ja ja’ uyan ame’. Nta me’ ta’en Peselung, na’ kelunan mame’. Ia ame’ lo’te ja uyan anak. Nta un guna ngadet anak. Nta pe ilu ke ngadet anak, tetap anak un. Beng kise’ le pelempe’ ilu pegayeng ke mita ca penguman tua’ le ngadet anak ja.” Meka dau Lenjau Laing. Dau Bali Dayung, “Nyelikut ne me’ sebila’.” dau Lenjau Laing la’a, “Nyelikut ne sebila’. Lesau lan pe me’ ikem naat ame’ lemoto-oto. Nta em ke sakit abit naet ame’?” O-o ajau ji ne tading anak matai layu. Tai aya usa dau matai ca tau baen dau re. Tego’ dalau ji, bali ja’ mipa ida lingo neng ida. Ja ne ketai ujung lepo’ ka’ Alo Jamuk ne.
(D). Layam Kasa Nyalai Padai
Dalau tading tai padai mesak kedua uman Lenjau Laing ne toa lepo’, beng du nyalam ne dau luang padai. Tiga ale’dau luang padai re uman ja. Baya adet, nta senteng majau oma re ading buka re nta ngadet malan uyan luang ading. Lepa uyan luang ja ne senteng majau. Tai re pisu ngan Lenjau Laing cuk ia ngkin lepo’ ngadet padai uyan luang. Un dau Lenjau Laing mipa ida “ Nta tepat ke uyan luang tele. Na’ pe ilu nta ke uyan luang, ia luang padai tetap un lo’te.” Nta dau lepo’ jadi uyan luang uman ja. “Ketai sala’ toa tepat ne ji ayi meka-meka ne dau e’.” Dau kelunan lata’ lepo’ neng Lenjau Laing. Tape’ nta pe ilu mencam kumin uban ia mao’ toa lepo’. Udip dalau ja, nta senteng majau buka dalau padai peboleng. Mesti mesak mung, ja pe ida senteng majau. Dalau tiga sak padai ja ne tai re nading majau. Nta senteng ngelalau majau udip sena-a’. Malan ale’. Tiga ne sak padai, ja Lenjau Laing ne meki dau “Melah un iu-iu ja’ senteng ke mesau luang padai ji ki banem to.” Tading dau lepo’ ke majau, ja dau nai ca layam ja’ atek kasa ale’. Bulen lan dau layam ja. Mung padai lepo’ ja mo-o mung lero cen olo kuun layam ja. Beng olo padai tua’ le ngeline’ ka’ inan. Naet tana’ beng pute’ ne kuun padai da’ lero. Layam ja ne uban pepetak-pepetak olo padai pa tai e mo-o lero. Nai du ule’ nao’ tau ja, beng nangeh ne dau kelunan mawa’ oma ngan padai re. Mung padai ka’ oma lepo’ ja salai kuun layam ja. Nta un iu-u ida majau uman ja.
(E). Ketai Patai Anak Lenjau Laing
Tego’ uman ja’ ketelu e, ida tai uyan uma a’ep me Lenjau Laing ne. Keneng ca kelebek ke’ iut sungai Jamuk. Dalem kelebek bio’ ja, bang sip Lenjau ne dau du ala’. Tulang patai lenjau ida tai peliwai pet ke sada cen kelebek ja. Ja juko’ Jamuk ne kado’ sip Lenjau baen dau re.
Tego’ dalau kup uman ja’ ketelu uman e, un ca anak laki Lenjau Laing ne kawin. Lepa redo pekawin, pelapa dedo pekimet ke tai uyan lepau keneng oma ja re. Tai ne dedo ca tau e. Un ja’ leto ne, ia mola jelai. Un ja’ laki ne, pekimet tai ala’ impa lepau. Pukeh ja’ laki kediut re cin ata ja’ leto ne mola, penco e tego’ ca patai tuduk tiga. Ja’ laki ne mejung tuduk ja kempau ca tu’et duling ka’ oma. Kedau e me ja’ leto, “Ayen o’ uman patai tuduk ji o-o ka?” Aa’ ” dau ja’ leto ne. Tego’ ja’ leto ne tai mola jelai kata tu’et ja, penco ia tego’ patai tuduk ja re. Penco teka’ kimet te. “Adi kelunan ji payen ake’ uman ji ta in?” Penco ja’ leto ne ngutip uman i’ut le. Teka’ uman tudok ja bane meh. Dalau ja’ leto ne ke mola la’a, musa ne iba e cin pa’ e uko’ baen ca kerejem tele’re. Musa ne iba leto ja pa nai e ngela’u neng kelebek oma ja. Dalau tego’ ja’ laki ne nai ule’ ala’ impa lepau, pelapa e ta’en uban sangan ne iba ja’ leto ne pelempam kelebek ja’ kuko’ belanyat dedo peto kerempam re. Ja’ laki ne ngasa nai pala’ ja’ leto. Kedau e me ja’ leto ne, “Iu ja’ iko’ uman meki?” Pekena kise’ iba ja’ leto ne. Dau leto e mipa “Tuduk ja’ iko’ payen ake’ uman jidai o-o re. Sala’ ne uban e’ uman e ” dau ja’ leto mipa ia. Musa pe iba ja’ leto ne la’a. Tai sangan pe kata dedo ka la’a. Pekeh pa ja’ laki ne ke ia la’a. Tai sangan pe ka la’a pa sangan kelebek bio’ ja re. Lepa sangan ne uban sawa’ ta’ daya Alo Jamuk liba’ uban ne. Musa ne iba leto ja’ ta’ daya Lepo’ Jamuk ne. Jadi telang iba ja ne Lepo’ Jamuk ne uman kaba’ ka.
Dau isu leto ji me ia’ laki ne, “Nta no’ tusa keneng ake’. Se’ tulat te’ cin ja’ uban uyan ilu tene ji sede’. Buka kumin, tai no’ ule’ kuma’. Tuman ne’ meki, tai le sio’ pale’ kuun amai me’ ne ji. Uban kuma ia sukat uyan kelunan. Nta uba’ baya’ adet. Buka lan ne nyebali, tiga cuk ia nai pudip ake’ ka’i o-o. Buka o’ nai ngkin du naet ake’, ayen cuk du nekejeng ngeline’ naet ake’. Buka du ngeline’ nekejeng naet, kise’ kelunan da matai ne ja o-o. Buka o’ cuk du nai naet ake’, naet cen ba’i te. Mentung masat ngilip tai pabe’ mudung te. Meka lo’te tai ka’ ba’i la’a. Kise’ udip ke pale’ ne ji ke sio’ li’eng cen amai nta uba’ baya’ adet. Jamuk baya’, ading re tai buau. Tempat kuko’ ake’ ji, atek ke tai nuyan ca takung. Ake’ ngio’, nai lapa takung ji te nai lepo’ ilu buau baya’. Buka re nai lapa takung ji, tiga re meki dau “Ame’ Jamuk di sadin langau, Jamuk mela Takung Doda pempun ta’a jipen Lenjau. Ja lem senteng lapa takung ji. Abo nem ke kuma dau, “Ame’ Jamuk sadin langau di sadin nyiwan layuk buau.” Nta em senteng lapa. Kise’ em kelo’ ke matai ngan e’ ki ne ja ” dau e.
Serengan ja’ laki ne lepo ia, dalau ja ne ja’ leto tai asat lep tai ka’ belua’ takung ja te. Ngeline’ kata kiba dedo mempam re ka’ dalem takung ja te. Ia penco nyenteh keneng ca tu’et duling. Penco dalau ja lo’te ja’ laki ne ketai neset ala’ ia. Nta sukat uban usa e uko’ ke melenca ca inu ja’ leting re. Ngelapen pe ja’ laki ne la’a. Dalau e kenyekapu ke ala’ ja’ leto ne, penco ja’ leto ne natat ia man taket te. Teto ne tawai laki ji udai. Ja nai e ule’ kuma’ mentung e ala’ petung man ne ke metung amai da pa keceh ke matai. Beto ne lepo’ Jamuk ne cin uma’ bio’ nai naet leto ja. Mung isu leto ja bada’ me laki ja, ia bada’ me lepo’ bio’ mung. To’ du da’ ca bang ngilip naet cin ba’i ne. Un ne ida da’ anun leto’ja, meka pe da’ anun laki ja, pemung ngan amai leto ja ngan laki ja, ngan laki ja, ngeline’ re naet. Dalau re naet meka, mung re matai metan ka’ sada takung ja. Ngadan takung ja abe’ naki, Takung Doda.
(F). Lepo’ Jamuk Tai Pudo’
Kaum ne anak Lenjau Laing ne matai sio’ layu ja baen re. O-o ja tai isu re pale’ uban lepo’ kado’ kuma keneng ida semae’ apan “Nta te ilu ketai salai meki, buka toa le nta ketai ngkin ilu sala’ sala’.” Dalau Lenjau Laing ne tisen isu meka dau, pelapa ia ala’ ca sip lenjau. Tai ngasa ngalang uma’. Dau isu e “Buka un uban nai e’ nebek anak em, nai ne man sip ji ngan e’ kuseh ne. Anak ke’ pe matai, nta pe sua’ uban e’ nebek ida pe ja. Ia lo’te ja’ tai matai.” O-o ja, lilit dau batu pipa pado’ man re pudo’. Leto, kado’ da’ nemale’ awa uban nta ne un tuman dau adet re dalem lepo’.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan