Layan Buka Du Matai

Ji se' Lungun kelonan Paren Matai.

Buka un ca tai mecin usun tana’ ji, metit tawek du bada’ me ilu lepo’. Cenaen pe dau tuyau tawek bika’ matai. Un sangkit ngan pejo dau petit tawek bika’ matai. Buka kelunan paren ne ja’ uban matai, majan le du ti tawek un abe’ telu liwai ketesak. Buka kelunan panyen nuat le. Buka du matai dalau oma ngan ke tempat kuko’ tawek nta un, bika’ man pa’ du bada’. Lepa ti tawek bada’ ia matai, numpak pe du tai bika’ la’a. Ngelayan e da’ manai du cuk tai bika’. Tai bika’ du ke oma ngan tipo lumpung ketu. Mesti tai bika’ tipo du mung. Buka kelunan ja tai mecin nga’u, dalau ja ne du cuk kelunan tai bika’ du ke lumpung oma. Mung penyada kelunan ja’ matai ja du tai bika’. Buka re tai bika’, tawek ida ngkin. Bika’ man pa’ tua’ pe ida ta’ palai. Dalau tai du bika’ ne da’ manai bada’ kise’ peniga re.
Dalau tai kelunan ja tepa atau mu’o laset, dalau ja tading du nangeh. Un pe da’ labo mi’a ia tai mecin usun tana’. Un pe palai ke tai muweng buka re uban mawa’ ale’ kelunan ja’ tai matai ja. Pemuyan ja terjadi buka leto atau anak re da’ ida lesau ale’ tai matai. Cen tading tai re matai ne du nidau. Leto mukun ngan kelunan lata’ nai teliling patai kelunan ja nai nidau ia. Mung da’ ngan e amin ngan senganak kelunan ja’ matai ja nai nidau ia. Dalau du nidau, kadang-kadang pe un kelunan da’ tai dancun. Dalau re tai dancun, un dau bali tepun le tai ngkin ida ke Lepo’ bali matai te baen dau re. Buka re majan ale’ tai dancun, du nepai ida ule’ man ca keleput. Cen keleput ja du pisu nepai berua re ule’.
Nai du nuyen kelunan matai ja, ia du cuk leto meca’ ne. Palai da’ manai du cuk tai ala’ padai ke lepubung oma. Ida meca’ uban du ke mana makan kelunan de nai mengau patai. Mung keri’it leto lepo’ nai meca’. Un pe palai mana. Tai pe palai leto ala’ kojau. Palai laki tai nejala’. Dalau ja un pe du ngontat. Uyan ontat ja pe du patu. Pemung mana bio’ du buka un da’ tai matai. Ja kise’ le ti nyae’ ngan kelunan ja’ tai matai baen dau re.
Dalau ja laki tai uyan lungun me kelunan ja’ matai ja. Buka kelunan panyen, baen-baen kayu du uyan. Buka kelunan paren, kayu salet te du uyan ngan kayu maing da’ ca. Uyan papan ngan ala’ impa liang. Bekading re, mesti uyan lepau liang me kelunan matai.
Buka kelunan da’ sukat kise’ mudip ngan da’ man ilu lepo’, majan le du muko’ ngan patai re ke uma’. Un pe palai tai abe’ aya tau. Buka lepo’ kado’, kadang-kadang beng ca tau tua’ le. Buka da’ senganak nta un, ja le du pekena ida nai ule’ pa abe’ dua atau telu tau.
Kena du ke na’ ia ke lungun, ja du uman. Dalau ja ne du patu i’uk ma’ ngan lekai. Kena du ke uman, ida cuk du tai pia’ tipo lepo’ nai nuyen uman ke anun ja’ matai ja. Mung lepo’ ne ida makan dalau ja. Uban ja ne kise’ lepo’ ke ngebaya’ pemung uman ngna ti nyae’ ke kelunan ja’ tai matai ja baen dau re. Un dau tai re pia’, “Un da’ ti kepang, kua’ tai kelimpun kaba’ atau ke daya, dau re.” Dalau du uman, na’ pe ida penguman me kelunan ja’ matai ja.
Dalau du masek kelunan matai ja dalem lungun, metit tawek du pa tai du lepa napek lungun e. Tai du tekalang ngkin lungun e mecin uma’, metit tawek pe du la’a.
Mung galen kelunan matai ja du na’ me ia. Un uleng, baing ino’ ngan mung pekian e du na’ pemung nagan e dalem lungun. Buka kelunan paren, du ngalung liang re. Uyan odo’ ngan temengang du ke liang re.
Un palai bekading re, dalau tai du nekalang lungun ja’ matai ja, ke mpau lungun ja te ca adung nidau kelunan matai ja. Ji tenuyan buka ca me dua re peto matai. Dalau du man adet esit, patai kelunan du mejung ke mpau te ida. Nai le masuk adet Bungan, ja ne ilu nanem kelunan matai.
Lepa tai du pet de matai, nta ne ilu lepo’ senteng bangen-bangen kise’. Nta senteng belian kuko’ da’ anun kelunan ja’ matai ja pa tai re lepa ngelomo. Nta pe ilu senteng kanjet. Un mung da’ anun kelunan ja’ matai ja re, mung re ngelomo ja’ matai ja. Uyan sapai belaso’ ne ida. Ala batu pola’ ngasa’ ala’ telang e man re ngela’a sapai re. Menana’ kise’ sapai re, ta’a, ngan tapung re kuun batu pola’ ja. Ja kise’ terana’ re ngelomo. Tai du tisen nai taen Alo’, semek ne du ala’ man du ngela’a sapai lomo.
Kelunan da’ matai nganak udip sena-a, nta senteng pajan ida kuma’. To’ ketai ca matai buka e matai nganak mesti tai pet dalau ja tua’ ne. Takut ale’ du da’ matai nganak udip sena-a. Dalau tai ca matai nganak, ia du mung tai kelap ne ngan malet pamen. Beng laki leto ja’ matai nganak ja tua’ le senteng tai pet ia. Nta du da’ ca senteng tai mepo ia. Nta pe senteng uyan lungun me da’ matai nganak. Beng mino man pat tua’ le du neng kelunan da’ matai nganak. Palai laki da’ supe’ nyu’un leto re, ida mi’it dau ngkin ida ka’ liang.
Serengan tai patai kelunan ja’ matai nganak ja tepet ka’ uma’, ia tegun tai du kamin ne ngan malet pamen. Tai laket ka’ usun tilut ngan ngkin lonang kayu singket usa. Lonang kayu da ida pet cen usun tilut te ka’ useh. Buka du tai pet kelunan da’ matai nganak,bali kakak dau nai masat ngalang uma’. Juko’ du tai kelap cen useh ngan tai pet lonang kayu cen usun tilut. Un bali kakak da, lonang kayu da dau ida salau nyait. Nta ne ida nai ngesiat ilu kelunan. Cen bulan pet tading du pet lonang kayu cen usun tilut te. Lonang kayu da’ du pet cen usun tilut da la’a, nta senteng man atau petin neng idi. Ala’ kayu le man netuk-netuk ngan muwit e tai pet lonang kayu da re. Ka’ sungai te tai du pet lonang kayu da.
Kado’ naen kise’ palan du dalem lepo’ lepa kelunan matai nganak ke sau li’eng neng ilu lepo’. Ading-ading tai nyaga’ du. Lepa ja tai du nyat udip sau li’eng. Li’eng lepo’ kuun da’ matai nganak. Kena re uyan udip, mamat pe lepo’ ading. Mung laki tai nto’ mempam tai nyat sio. Padau singket usa te laki man re tai nyat sio. Mung leto da’ nemale’ dalem lepo’ la’a tai ngkin sung mempam. Nai leto ule’ ngkin sung sungai re ka’ ulu can, ia re masut sung ja ne. Mesti sung sungai ja betak ngan pe’ kuun re.

Matai Tonan
Kelunan da’ matai tonan ngan mung da’ matai daa’, nta senteng pajan ida kuma’. Tau re matai mesti tai pet ida tau ja tua’ ne. Nta pe senteng uyan lungun me kelunan da. beng mi’uk tua’ le. Nta tiga uyan lungun me kelunan da’ matai jaet ia re numpak nai ala’ ngan la’a. Lepau liang me da’ matai jaet la’a bang nyelayo’ le du uyan me ida.