ADET BUNGAN

- Bungan ja anak leto ngan anak tunggal Bali Peselong Luan je' nyelung oban oyan kelonan baen dau de' Lata'. Peselong nak anak leto e Bungan kusun tana’apan du ngelan keneng ia. Adet ngelan Bungan un senang keriut. Ida de’ kasip, sokat ne ida baya’ adet Bungan oban palan e lebo tua’ jane oyan padau ngan meliwa man iyap tua’. Bali Peselung katab uko’ baan Tuhan Allah nak Jesus Kristus kusun tana’ ji. Un tepo-o ia nak anak leto.

Tading Nai Adet Bungan Lua’

Tading uban nai adet Bungan ke usun tana’ ji cen Apau Kayan. Un ca Lepo’ Jalan, Jok Apui. Anak e sakit maen. Tuyen ale’ ne dau Jok Apui tai naban ja’ anak. Tai napi pala’ taban baca, naban ke alo’ ngan kado’ naen obat da’ ca. Tai mo-o ne galen re panak ia na’ me du cuk du ke naban ja’ anak.

Un ca liwai ia ngenupi. Nai Bungan pisu ngan e dalem nupi cuk ia ke ngelan neng Bungan. Buka laki ja ke ngelan ngan baya’ dau adet Bungan, adang anak e ke mudip. Bungan ja’ un kuasa senteng ke pudip anak ja. Dalau ja ne Bungan bada’ kise’ pemuyan ke baya’ adet Bungan ja me ia. Un adet Bungan ne, nta un na’ liwa maen. Beng ala’ ca padau man le ke nebada’ nepai Bungan ja tua’ le. Nta un matai buin ngan iyap la’a ilu ke na’ liwa. Bungan tengen ne ja’ mencam ke nolong ilu neng iu uban pengenyat le neng ia.

Neng nempam e, nai laki ja taga ia kelimpun ida lepo’ da re. Ia bada’ to’ uban penusa ngan ketai galen re panak mo-o ia na’ beli cuk du ke pagat ja’ anak. Ia bada’ me lepo’ da, ia uba’ ke ngelan Bungan uban dalem nupi e, anak e ja’ sakit ja ke nai magat kuun Bungan buka ia ke ngelan neng Bungan. Dalau ja re, udip du ngelan nupi. Penco tau ja tua’ ne laki ja ngan ida panak ngelan Bungan.

Dalau ja ia ala’ ca padau ngan nebada’ pala’ Bungan nyat sio neng Bungan cuk ia pagat anak e ja’ sakit pareng ja. Nta lepe abe’ telu tau, nai magat ne ja’ anak. Nta majan lepa ja, mung ida neng uma’ ja pe tai ngelan bungan ngan laki ja. Ida uba’ tai ngelan Bungan uban un kise’ sebali Bungan senteng pagat kelunan sakit ngan lebo pe kise’ adet ja. Nta ne un liwa buin ngan iyap la’a. Naet kise’ re da’ ngelan Bungan ja neng ca uman tading re masuk adet Bungan, tiga kise’ pengudip re.
Uban tiga kise’ udip re dalem Bungan, tipo tai denga re ngelan Bungan ke aba’ ngan ke daya Kayan. Penco nai Lepo’ Tau ala’ Jok Apui masuk ida dalem Bungan. Pepi’a Lepo’ Tau dalau ja. Nta re uba’ palai ke tai lepo adet puun re. Juko’ ca uma’ tua’ le masuk Bungan dalau ja.

Lepo’ ilu Badeng naet kise’ du da’ ngelan Bungan, tiga kise’ udip ngan adet re. Ja lepo’ ilu Badeng ala’ Pengau Laing dedo Pejalong Laing cen Lepo’ Tau nai masuk ca uma’ lepo’ ilu dalem Bungan. Ka’ Long Beta’o ilu Badeng mudip dalau ja. Ja’ ading masuk Bungan me lepo’ ilu Badeng ia ne Podau Wan. Nta majan lepa ja, masuk pe ca batang uma’ lepo’ ilu Badeng dalem Bungan la’a. Dalau ja du naet kise’ da’ ngelan Bungan, tiga kise’ udip re. Iu pe uba’ le pakai ja’ baet ji dau lepo’ ilu penco masuk adet Bungan. Uban dalem Bungan, nta le na’ liwa maen uko’ baen buin ngan iyap. Ja ne kenai lepo’ ilu Badeng kado’ masuk Bungan.
Adet ngelan Bungan, senteng un bali dayung ngan pakai taban baca ngan naen-naen da’ un sebali uko’ baen obat ngan tukang.

Adet-adet Bungan

Buka ilu neng amin le kelo’ ke uyan udip, buka nta ne kise’ le neng amin le tiga pengagat, ia le muko’ ne mung le neng amin ja. Tau ja ne ilu pisu Bungan. Ala’ ca padau ilu mencai me bungan, man le ke pupa ladung Bungan. Lepa mencai padau ja pala’ Bungan, ja ne ilu nyat sio neng Bungan. Sio ja ilu miwet neng ilu panak mung neng amin le.

Buka ilu neng uma’ le ke malan, ia le mung neng uma’ ja muko’ ne. Tai le mung kelimpun ke belua’ uma’. Ia du malan me ilu mung ne ka. Ading ilu mencai ca padau man le ke pupa ladung Bungan. Dalau le mencai padau ja, nebada’ dau re me Bungan. Lepa ja re nyat sio neng Bungan. Sio ja ne ida miwet neng ilu mung neng uma’ ja. Sio cen Bungan ja ke na’ tiga agat ngan tiga udip me ilu mung baen dau re. Sio ja pe man re senteng pagat kelunan sakit.

Adet Bungan ne nta un co’ tekaja’ ngan adet Apau Lagan. Dalem adet Bungan, ilu ngelan pe mung da’ ilu ngelan dalem adet Apau Lagan uko’ baen ngelan, nupi, bali utong, bali siap ngan bali oong ngan meka pe Peselong ngan bali dayung. Beng ja’ tekaja’ e, dalau le man adet Apau Lagan nta le tisen Bungan Malan. Ilu nemame’ penco nyat ke bali utong ngan Peselong. Tapi dalem Bungan, ilu nemame’ ke Bungan Malan. Senteng pe ilu nemame’ ke Peselong dalem adet Bungan tapi kesti ke Bungan ading.

Ca tekaja’ kise’ adet Bungan ngan Apau Lagan, i’ut ngan lebo le liwa ilu mencai me Bungan. Beng padau tua’le liwa. Dalem adet Apau Lagan un iyap ngan buin ne ilu na’ liwa buka le malan ngan cuk du dayung.

Adet Bungan ia ne tuk adet Apau Lagan. Uban kado’ da’ ilu ngelan dalem adet Apau Lagan ilu ngelan pe dalem Bungan. Tapi kado’ da’ ilu pet kidi. Palan-palan pe tai keriut ngan liwa pe lebo dalem Bungan. Mung palan-palan oma ngan padai dalem Bungan nyeng ke kua’ ngan anun Apau Lagan. Tapi un keriut ngan lebo ne palan dalem Bungan.


Pemuyan Le Man Adet Bungan

Kenyah Badeng ne tai dalem adet Bungan, ngebaya’ ale’. Tading dau tai le Badeng ne dalem adet Bungan ja ne dalau tai le mudip ke Alo Kayan lepa le kelap cen tana’ Usun Apau. Un juko’ le Badeng ne tai lepo man Adet ngan ala’ adet Bungan, uban keri’ut palan e neng o-o adet puun le. Cen Lepo’ Tau uban kenai adet Bungan ne ke lepo’ ilu Badeng. Dalem adet Bungan ja’ atek lan, nta liwa bio’ uban ilu na’ me bali. Beng iyap ngan padau tua’ le ilu pakai malan dalem Bungan. Ja’ ilu ngelan la’a ja ne Bungan Malan Peselong Luan.

Buka lepo’ ke malan, ca usa iyap tua’ le ida ala’ ke mencai na’ liwa. Singket uma’ te ngelebu pa kado’. Singket uma’ te tai ngkin kelebu ke uma’ laki malan te. Kelunan ja’ ngkin du malan, nta neh kelunan ja’ malan uman tapi ngelayan e ja’ bio’ udip me ilu dalem lepo’. Udip le ngelan Bungan nta un ee’ Malan Uman. Buka mung singket uma’ te nai kelimpun, na ne du ngolep ulu ca iyap. Mung kelebu singket uma’ ja du midut-midut ke daa’ iyap ja re. Nta daa’ iyap ja re tipo ke kelebu kado’ da’ uban du nai ngkin singket uma’ da re. Lepa re midut kelebu da re ke daa’ iyap ja re, ia du punan kelebu da ne. Dalau ja ne du punan kelebu. Tuman du punan kelebu da, uban du ke punan ala’ kelebu da’ un daa’ iyap didai uban nta mung kelebu da re un daa’ iyap. Juko’ du kuma “adi uko’ kise’ punan daa’ iyap rem di.” Ja dau du neng kelunan da’ se’ punan ca ompat. Adet Bungan, beng ca tau le du muko’ malan. Un kelebu liwa didai re ja ida tai ngkin petulat singket lubang amin re neng uma’ re. Un kelebu liwa ja re, baen dau tai ca lubang amin malan me ida panak ne ke amin re tengen te. Mung re panak tai ke amin te. Ja’ toa re neng amin ja ne malan me ida. Ia meliwa ida mung nyat udip tiga ngan tiga agat me ida mung. Lepa re ti palan ja, ia nai re ke useh ne. Ja ne lepa palan ja.

Dalem adet Bungan, buka le nepai du dayung, beng ca usa iyap tua’ le ilu na’ me ja’ nai dayung ilu ngan ca padau lo’te. Na’ pe sakit kelunan ja pareng, nta pe kelunan de ilu nepai dayung me ia nyat bayan mpau. Juko’ lebo ale’ Badeng ne pet adet puun le bekading re ngan ala’ adet Bungan. Dalau nai le man adet Bungan, keriut le palan ilu man buka le malan, ngan nta pe ilu un majan melu. Ngelayan e, beng ca tau tua’ le ilu muko’ buka le malan.

Tai majan ne ilu pakai adet Bungan, tai pe palan e maen la’a. Un da’ na’ kado’ iyap liwa ngan un pe palai na’ buin. Un tuman palan e tai maen, uban ilu kelunan ne ja’ tai uyan e. Un tading ketai palan adet Bungan ne maen sena-a’, ilu lepo’ ne nangen cuk ia tai maen. Un kelunan pareng sakit du dayung me ida nta re nai magat. Un dau palai, na kelunan ja ke magat uban iut ale’ liwa ikem mencai. Cen ja ne tading tai palan adet Bungan ne maen.